Dünyada ilk kurulan müzelerinden biri olan British Museum 1753 de İngiltere de yapılanmaya başlamış bir sanat kurumudur. Batıda 19.yüzyılın ortalarına gelindiğinde Avrupa ve Amerika kıtasının her yanında büyük bir müze hareketinin başladığına tanık olunur. Müzecilik hareketinin başlamasından yüz yıl önce kurulan British Museum öncü karakteriyle diğer müzeleri harekete geçirmiş, onlara örnek teşkil etmiştir. Büyük müzelerin kurulduğu dönem olan 19.yüzyıl öte yandan Avrupa da Aydınlanma Çağı nın başladığı zaman dilimini kapsar. Bilimde büyük adımların atıldığı, felsefede yepyeni düşüncelerin yeşerdiği ve yabancı, uzak kıtaların keşfiyle coğrafya ve tarihte büyük ilerlemelerin kaydedildiği parlak buluşların devridir bu. 1753 de İngiliz aristokrat sınıfından Sir Hans Sloane ölümüyle birlikte devlete 69.352 parçalık bir sanat koleksiyonu miras kalır. Bu sıra dışı muhteşem koleksiyonunu uygun bir mekana yerleştirme fikri devlet yönetimimin ileri gelenlerini bir müze kurma düşüncesine iter. British Museum’un temellerini oluşturan Sloane Koleksiyonu son derecede zengin ve sınırsız bir sanat hazinesidir. Koleksiyonda arkeolojik objeler, tarihi antikalar, dekoratif eşyalar, ünlü ressamların baskıları, karakalem ve suluboya çalışmalar, desenler, gravürler, elyazması nadir kitaplar, dokuma örnekleri, yağlıboya resim ve heykeller bulunur. 1756 da ilk kez temellenen British Museum ülkeye büyük bir hareket getirerek toplumdaki bütün sınıfların sanata odaklanmasını sağlar. Müze binası olarak Buchingham yakınlarındaki Montagu yapısı en uygun yer olarak seçilir. Bu büyük kuruluşun yönetimine müdür olarak Dr. Gowin Knight atanır ve müze kapılarını ilk kez 15 Ocak 1759 da halka açar. British Museum’un açılışından çok sonra, 1880 de İngiltere de Güney Kensington da bir Doğal Tarih Müzesi kurulur ve 1824 te National Gallery, 1857 de Victoria ve Albert Museum’un ilk temelleri atılır. Öte yandan yine bu dönemde Bloomsbury de resim örnekleri, mobilyalar, Avrupa kostüm örneklerini içeren küçük bir müze daha oluşur. British Museum’un açılışı, ülkenin bütün kuruluşlarını ve Canterbury din adamları da dahil olmak üzere herkesi yakından ilgilendirir. Müzeyle birlikte adeta bütün ülke ayaklanır ve insanlar müzeyi görmek için akın akın müzeye hücum eder. Müzeye giriş biletlidir ve müze hafta sonları ve tatillerde kapalı tutulur. Artık İngiliz halkı salt müzedeki sanat eserleri hakkında konuşur olmuştur, Sloane koleksiyonu ülkenin tek gündem konusu haline gelmiştir.
Müzenin yer aldığı bina Montagu House 1675 de soylu sınıfından Robert Hooke tarafından yaptırılmıştır. Kısa süre içinde bir yangın geçiren bina Fransız mimari üslubunda restore edilir. Müze binasının giriş katında krallık kitaplığı bulunur ki bu kütüphane Kral II. George tarafından kurulmuştur. Giriş katının üstüne elyazmaları, nadir kitaplar, madalyonlar, antikalar ve doğal tarih nesneleri yerleştirilir. Sloane Koleksiyonu ise binanın ikinci katına yerleştirilir. 1772 de müzeye, İtalya dan Antik Yunan vazolarından oluşan muhteşem bir koleksiyon yollanır. İtalya da görev yapan İngiltere elçisi Sir William Hamilton koleksiyonu keşfeden kişidir. 1874 sonlarına gelindiğinde British Museum binası olan Montagu ya eserler sığmaz hale gelir.Yeni mekanlara acilen ihtiyaç doğar. İngiliz hükümetinden Sir Robert Smirke bu problemle yakından ilgilenmek üzere görevlendirilir. Smirke ilk olarak binayı genişletmeyi düşünür. Ancak genişletilme düşüncesinden kısa sürede vazgeçilerek yeni bir bina yapılmasına karar verilir. Ana binaya ek olarak yeni kanatlar eklenecektir. Sonuç olarak 1827 de ana binanın kuzey yönüne, Yunan tarzı büyük sütunlarla desteklenen bir binanın yapımına başlanır. Ancak bu inşaat bir hayli uzun sürer. Yeni düzenlemeye göre müzenin oldukça zengin kitaplığı müzeye yakın ayrı bir binaya taşınarak oraya yerleştirilir. Adı "Round Reading Room" olarak değiştirilen kitaplık bundan böyle de halkın yararlanması için kapılarını araştırmacılara açar. Kitaplığın dizaynını ise Robert Smirke nin erkek kardeşi Sydney yapmıştır.
19.yüzyıl ortalarına gelindiğinde antika koleksiyonu akıl almaz boyutlara ulaşır. Antika koleksiyonunun yeniden düzenlenip yerleştirilmesi gerekir. Antika koleksiyonunda Yunan, Roma, Mısır, Yakındoğu ve Mezopotamya Uygarlıkları ndan zengin örnekler bulunmaktadır. 1851 de genç kürator Augustus Wollaston Frank, antika koleksiyonuna Ortaçağ, Rönesans ve Uzakdoğu nun sanat eserlerinden örnekler ekleyerek büyütür. 1884 de müzenin ana binasının güneydoğusuna yeni kanatlar eklenir. Buraya "White Wing" adı verilerek müzeye miras bırakılan eserler yerleştirilir. Bu büyüme de -kuşkusuz- yeterli değildir. 1904 de mimar Sir John Burnet ana binayı kuzey, batı ve doğu yönlerinde genişletir. Bu eklerle ve yenilemelerle müze bir siteye dönüşmüştür. Kuzey bölümlerdeki binalar 1914 de "Kral VII. Edward Galerileri" olarak adlandırılır. Binanın ana girişindeki kat seramik, cam ve metal malzemeli eserlerle donatılmıştır. Birinci ve ikinci Dünya Savaşları sırasında müzedeki bütün etkinlikler dondurulmuştur. Savaşlar müzelerin gelişmesine ve sanat merkezlerinin kurulmasına büyük darbe indirmiştir. İkinci Dünya Savaşı ndan sonra müzede yapılan ilk çalışma Etnografi Bölümü nde gerçekleştirilir. Artık galerilere sığmayan Etnografik eserleri idari bölümle birlikte Senate House of London University ye taşınır.
Bu yeni bina Piccadilly de Krallık Akademisi nin yanındadır. Müzeden tamamen ayrılan bu bölümle birlikte binadaki galeriler de biraz nefes almıştır. Bütün bu düzenlemeler ve Smirke nin planlarının uygulanması sonunda müze yeni bir düzene kavuşur. 1920-39 yılları arasında, yılda bir milyon izleyici müzeyi ziyaret etmeye başlamıştır. Bu aşırı ilgi ayrı bir sorunu gündeme getirir ki o da müzenin güvenliğidir. Müze ziyaretçi sayısının fazlalığı karşısında ne mekansal ferahlığı sağlayabiliyor ne de güvenlik problemlerine cevap verebiliyordur. Ziyaretçilerin müzeyi rahat gezebilmeleri için yeni çözümler geliştirilir. Bunlardan biri kitaplık bölümünü, Antika ve Güzel Sanatlar Bölümün den tamamen ayırmaktır. 1960 ların ortalarında alınan bu karar uygulanarak müze daha da rahat bir atmosfere kavuşturulur. Müzeye bağlı bir kompleks olan yeni kitaplık Great Russell Street te önce, saklanmak üzere bir binaya yerleştirilir. İngiliz Hükümeti kitaplık bölümünü müzeden ayırmanın doğru olmayacağını düşünür. Yeni bir enstitü kurulup kitaplık müzeye bağlı çalışır. Enstitünün adı: Britisth Kitaplığı olacaktır. Sonuç olarak 1972 de müze çevresindeki mekanlardan birinde St Pancrajla bir mil uzaklıkta kitaplık binası yapımına başlanır. Ancak inşaat yavaş ilerliyordur. Kitaplık inşaatı tamamlandıktan sonra binaya, müzeden gelen son kitabın yolculuk tarihi 1998’dir.
 
1993 de ilk mimari yarışmayı düzenleyen kitaplık bundan böyle sayısız etkinliğe imza atacaktır. Aynı yıllarda British Museum’un bugün kalbi sayılan Great Court un düzenlemesine girilir ve 6 Aralık 2000 de Kraliçe Elizabeth tarafından açılır. Müzede bulunan sayısız sergi galerisini yeni bir düzenleme ile birbirine bağlayan Great Court izleyici akışı açısından büyük rahatlık sağlayarak müzenin iç dizaynında önemli bir merkez olmuştur. 1993 ten itibaren müze teknolojiyle donatılır. 1997-2000 yılları arasında yirmi sekiz galeri onarılır ve yeniden düzenlenir. Müzede bulunan bölümleri sorumlu küratörler yönetiyordur ve hepsi de teknolojik bilgiler ve sanatsal bilgilere hakim, donanımlı kişilerdir. Müzedeki en aktif bölümlerden biri de eğitim bölümüdür. Bu bölüm aynı zamanda British Kitaplığı nın yönetimindedir. Okulların müze programlarını organize ederler, sanat eğitimi için konferanslar düzenlerler ve bilgilenme programları uygularlar. Film gösterileri, seminerler, açık oturumlar ve performanslar düzenlenir ve ülke çocukları burada geniş kapsamlı bir sanat eğitimi alırlar. Burada uygulanan eğitim konsepti daha çok uzun vadeli bir öğretme-öğrenme programı olup çocukların sıkı disiplin içinde sanat bilgisine doğru ulaşması sağlanır.
Kitaplığın çıkardığı yayınlardan da yararlanan öğrenciler ve kitaplık üyeleri zengin bir bilgi birikimini paylaşır. Müzenin küratör bölümü ise hem müze ve kitaplıkta sergi programları geliştirerek ve planlayarak hem de bu planları uygulayarak sağlam bir çalışma sergiler. Başka müzelerle de işbirliği içinde tematik sergiler düzenler ve yurtdışından gelen eserlerle British Museum’un parçaları bir arada halka sunulur. Örneğin, "Antik Yüzler" "Yunan Altını" gibi tematik sergilerde çeşitli uygarlıklara ait objeler belli bir tema dahilinde izleyiciye sunulur. Öte yandan düzenlenen bazı sergiler politik işlevler üstlenmiş gözüküyordur ki en çok bu sergiler yankı getiriyordur. 1997 de Hindistan ın özgürlüğe kavuşmasının 50. yıllında kutlamalar için British Museum da yapılan sergi politik bir rol üstlenir. Açılışını Kraliçe ve Hindistan başbakanının yaptığı bu sergi siyasi çevreleri buraya çeker, iki ülke arasındaki ilişkileri bir kez daha pekiştirir.
Bir diğer sergi ise 1999 da "Altın Ejder" adı altında düzenlenerek Çin Uygarlığı nın asırlık antikalarını Batıya sunar. Bu sergideki parçalar Çin in altın çağ krallığı Han ve Tang Hanedanı nın antika parçalarından oluşur. Dönemin Çin Başkanı Jiang Zemin ve Kraliçe Elizabeth tarafından açılan sergi çok ilgi çeker. 2000 in Aralık ayında ise Great Court Galeri de "Human İmage" isimli bir sergi gerçekleştirilir. Dört ay boyunca açık kalan sergi için kapsamlı bir katalog da basılır. British Museum yılda elli kitap yayınlar. Bu kitapların bir kısmı, açılan sergilerin tanıtım kitapları olduğu gibi bir kısmı da müzedeki özel koleksiyonları tanıtmak amacıyla basılan özel kitaplardır. Bazı kitaplar da öğrencileri eğitmek, sanat bilgisini aşılamak için hazırlanıp basılır. 21.yüzyıla gelindiğinde British Museum, enstitü ve kitaplığıyla dev bir kuruluş haline gelmiştir. Dünyanın her yanından sanat tutkunları, sanat izleyicileri ve uzmanlar açıldığı günden bu yana müzeyi ziyaret etmektedir. Gelmiş geçmiş bütün uygarlıkların en gözde parçalarının sergilendiği bu müze dünya hazinelerinin toplandığı bir merkez gibidir. Doğudan batıya yükselmiş uygarlıkların eşsiz parçalarının sergilendiği British Museum günümüzde "kült müze" özelliği ile ününü dünya çapında pekiştirmiş bir sanat merkezidir. Dünyanın yedi harikasından biri olan ve günümüzde de ayakta kalmış, Halicarnassus taki (Bodrum) Kral Mausolos un anıt mezarı da burada sergilenmektedir.
British Museum’u oluşturan bölümlere gelince de bunlar: klasik kategoride yer alan Yunan Bronz Çağ eserleri, Oryantalist dönem eserleri, Helenistik dönem eserleri, Kıbrıs (Bu bölümde adadan getirtilmiş 30.000 eser sergilenmektedir) ve Roma Uygarlığı ndan en nadide eserler sergilenmektedir. Nümizmatik buluntular ve Madalyon Bölümü nde Roma, İngiltere, Oryantalist dönem altın gümüş ve bakır paraları ve madalyonları yer alır. Mısır Uygarlığı Bölümü ise başlı başına bir fenomen olarak izleyiciyi karşılar. Mısır Uygarlığı nın bütün tarihsel dönemlerine ait objeler burada yer alır. Bir diğer bölüm ise etnografik eserlerin sergilendiği salonlardır. Afrika, Amerika, Pasifik, Okyanusya dan masklar, tahta ve kemik işler, takı ve ev eşyaları sergilenir. Ortaçağ ve Modern Zamanlar Bölümü nde Rönesans tan günümüze heykel, resim, dekoratif sanat eserleri, süs eşyaları, saat koleksiyonu galerilere yerleştirilmiştir.
Oryantalist Koleksiyon Bölümü nde Ortadoğu, Uzakdoğu, Yakındoğu, Çin, Hindistan, Tayvan, İran, Irak, Pers, Mezopotamya Uygarlıkları, Osmanlı objeleri sergilenmektedir. Prehistorik çağ ve Roman İngilteresi’yle ilgili objeler, Mezolitik Dönem, Bronz Çağı, Bizans parçaları galerilere yerleştirilmiştir. Müzenin Özgün Baskı ve Desen Bölümü nde Rönesans ustalarının eserleri, karakalem çalışmaları, desenleri, suluboya eserleri, Alman Resim Ekolü desenleri, Fransız Okulu, İspanyol Okulu, İngiliz Okulu desen ve baskı ve gravürleri yer alır. Batı Asyatik Antikalar Bölümü nde de Batı uygarlıklarında Doğu etkisinde kalarak üretilmiş eserler sunulur. British Museum sayısız galerisi ve çok zengin sanat koleksiyonlarıyla dünyanın sayıca en fazla sanat eserinin sergilendiği ve korunduğu çok büyük bir kuruluştur. Büyük Britanya İmparatorluğu na yaraşır bir müze olan bu sanat kurumu 21.yüzyıl da ayakta kalan monarşik yönetimin müzelerinden biridir ve aynı zamanda Britanya Krallığı nın sahip olmaktan gurur duyduğu bir sanat kuruluşu olarak tarihe geçmiştir.
*Artist Dergisi, Temmuz-Ağustos 2004
 
 
|
