fiogf49gjkf0d Troya Efsanesi
Zaman: İÖ 13. yüzyıl?
Mekân: Çanakkale nin güneyi
Zeus bize ünü sonsuza kadar sürecekse de gelmesi çok uzun süren ve yerine getirilmesi çok uzun sürecek olan bu alameti gönderdi. Yılan sekiz yavruyu ve onları yumurtlayan serçeyi yedi ki bu dokuz eder ve biz de Troya da dokuz yıl savaşacağız ama onuncu yılda kenti alacağız. HOMEROS, İÖ YAKLAŞIK 750.
Troya Savaşı Efsanesi üç güzel kadın arasındaki rekabet hikayesiyle başlar: Zeus un karısı Hera ve kızları Aphrodite ve Athena. Aralarındaki kıskançlık ölümlü Kral Peleus ile yeni karısı deniz perisi Thetis in düğünlerinde başlamıştı. Uyumsuzluk tanrıçası Eris kutlamaya altın bir elma getirmiş ve bunun oradaki "en güzel kadına" bir armağan olduğunu söylemişti.
Hera, Aphrodite ve Athena elmanın ve unvanın kendilerine ait olduğunu iddia ettiler. Eris hiç de masumane olmayan bir öneride bulundu: Ailesindeki kadınlardan hangisinin elmayı hak ettiğine Zeus karar verecekti. Zeus akıllılık edip bu görevi Troya kralı Priamos un oğlu Paris e aktardı.
Hera kendisini seçtiği takdirde Paris e akıllara hayallere sığmayacak derecede büyük bir güç vermeyi vaat etti. Athena savaş alanında inanılmaz başarılı olacak tarihi bir zafer vereceğini söyledi. Aphrodite ise, yeryüzünün en güzel kadınının aşkını vaat etti. Paris, siyasal gücü ve askeri zaferi bir yana itip altın elmayı, kendisine o en güzel kadını vaat eden Aphrodite e verdi.
Bu karar yüzyıllar ötesine, "Paris in Kararı" olarak ölümsüzleşerek gelmiştir.
Flâman ressam Peter Paul Rubens in bu 17. yüzyıl tablosunda Priamos un oğlu Paris, altın elmayı Peleus un düğünündeki güzellik yarışmasında Aphrodite ye veriyor.
DENİZE BİN GEMİ İNDİREN YÜZ
O dönemde dünyanın en güzel kadını, Zeus ile Leda nın kızları Helena ydı. Ancak ne yazık ki, Helena, Sparta kralı Menelaos ile evliydi. Daha da kötüsü, bu evliliğin Helena nın diğer talipleri arasında büyük kavgalara neden olacağından korkan ölümlü üvey babası Tyndareos, bütün öteki Yunanlı hükümdar ve savaşçılardan Helena nın Menelaos ile evliliğini koruyacakları sözünü almıştı.
Troya ya dönen Paris, kendisinin Sparta ya, Troya elçisi olarak atanmasını sağladı. Sparta ya vardığında Aphrodite gücünü kullanarak Helena yı Paris e âşık etti. İki sevgili Menelaos un servetinin büyük bir kısmıyla Troya ya kaçtılar. Böylece Sparta kralının karısını ve servetini geri almak üzere Troya ya karşı "bin gemi" gönderen Yunanlılar ın açtığı on yıl sürecek olan savaş başlamış oldu.
TROYA SAVAŞI: EFSANE Mİ, TARİH Mİ, HER İKİSİ Mİ?
Homeros un İlyada sında yer alan Troya Savaşı hikâyesi İÖ 750 yılından kalmıştır. Ardından gelen Yunan tarihçileri, özellikle Herodotos ve Thucydides, Homeros un hikâyesini kabul etmişler ve Troya nın İlyada dâ anlatıldığı gibi Hellespont (şimdi Çanakkale Boğazı) yakınlarında bir kent olduğuna ve Mykenaİ (Argos) kralı Agamemnon liderliğinde birleşen Yunanlılar la yapılan Troya Savaşı nın gerçek olduğuna inanmışlardır.
Çağdaş yazarlar ve bilginler daha kuşkulu davranmaktadırlar. Ne de olsa, Homeros un hikâyesini ya da Troya nın varlığını doğrulayacak tarihi kayıtlar yoktur. Ancak İlyada daki birleşik bir Yunan gücünün -belki de köle ve doğal kaynak elde etmek üzere-Batı Asya ya uzun bir sefer düzenlemiş olması (Herodotos a göre İÖ 1250 sularında) mümkündür.
Homeros un Troya sı (Troya VI örneğine göre), aşılmaz surlarla sarılmış ve kulelerle korunuyor.
İLYADA NIN TUNÇ ÇAĞI BAĞLAMI
İÖ 13. yüzyıl Akdeniz i Homeros un zamanından çok uzaksa da, İlyada dâ artık doğru olduğunu bildiğimiz belirli pek çok tanım vardır. Örneğin İlyada nın ikinci kitabında Troya ya karşı silahlı birlik gönderen 164 şehrin listesi ve kısmen de tanımları yer almaktadır. Homeros un saydığı yerlerin çoğu kendi zamanında biliniyordu.
Ancak Michael Wood un in Search of Trojan War adlı eserinde belirttiği gibi listede Homeros zamanında çoktan terk edilmiş ve Yunan coğrafyacılarının bilmedikleri pek çok yer de vardı. Çağdaş arkeolojik ve tarihi araştırmalar artık bunların gerçek mekânlar olduklarını ve Homeros un onların konumlarını doğru olarak bildirdiğini göstermiştir.
(Solda) Troya da ana giriş kapısı ve kule. Homeros, Troya yı "zarif kuleleri" olan bir şehir olarak anlatmıştı. Bu tanım Hisarlık taki surlara uymaktadır. (Sağda) Homeros un Troya sının Türkiye de Hisarlık taki höyükte olduğu fikrinin savunucusu Heinrich Schliemann.
Hisarlık höyüğü kesitinde birbiri üstüne binmiş katmanlar görülüyor.
TROYA GERÇEK BİR YER MİYDİ? ARKEOLOJİK KANITLAR
Ya Troya? Arkeologlar ve tarihçiler çok uzun zaman boyunca Çanakkale nin güneyinde tarihte Troad diye anılan bölgede bu kentin kalıntılarını aramışlardır. En çok ilgi çeken bölge Homeros un tanımladığı Troya coğrafyasına uygun olan Hisarlık höyüğüdür. Homeros un Troya için verdiği ayrıntılardan pek çoğu -tam ve kusursuz olmamakla birlikte- arkeolojik araştırmaların bölgede ortaya çıkardığı buluntulara uygundur.
Troya nın araştırılmasında başta gelen kişi Heinrich Schliemann dır. Schliemann, 1870 ile 1890 arasında Hisarlık ta kazılar yapmış, höyükte birbiri üstünde dokuz kent tespit etmiştir. (Bunlar I-IX olarak numaralanmıştır). Daha sonraki yıllarda Cari Blegen ve daha yakın zamanlarda Manfred Korfmann gibi arkeologlar tarafından Hisarlık ta yapılan kazılar pek çok ara dönemi ortaya çıkarmıştır.
Schliemann ya da diğerleri burasının Homeros un Troya sı olduğunu kanıtlayan herhangi bir şey bulmamışlarsa da, Hisarlık taki arkeolojik kanıtlar, özellikle de Troya VI ve VII(a) katmanları Homeros un zaman ve mekân tanımlarının ayrıntılarından bazılarına uyum göstermektedir.
Homeros un İlyada da. Troya yı "zarif kuleleri" ve "büyük kapıları" olan bir şehir olarak tanımlaması epey büyük ve etkileyici olan Troya VI ya uymaktadır. Homeros, Troya nın surlarının görkemli bir savunma yapısı olduğunu ama batı kanadının o kadar güçlü olmadığını söylemektedir.
Troya Vl nın çevresindeki surlar dört metre eninde ve kimi yerlerde dokuz metre yüksekliğindedir ama batı yanındaki inşaat çok daha zayıftır. Homeros şehrin ana girişinde büyük bir kuleden söz etmiştir. Arkeologlar Troya VI nın ana girişinde gösterişli bir kapı bulunduğunu saptamışlardır.
Hisarlık/Troya sakinlerinin Miken dünyasıyla ilişkide olduğu anlaşılmıştır: Kazıda Yunanistan dan Tunç Çağı eserleri, özellikle Miken çömlekleri bulunmuştur. Schliemann ın çıkardığı gösterişli nesneler güçlü bir kraliyet ailesinin bulunduğunu göstermiştir. "Priamos ın Hazinesi" içinde, altın yüzükler, bilezikler ve biri "Helena nın Mücevherleri" olarak anılan iki soluk kesici altın taç vardır.
Schliemann ın karısı Sophie nin mücevherleri takınmış olarak çekilmiş fotoğrafı Schliemann ın büyük egosunun ve ün düşkünlüğünün simgesi olmuştur. Daha sonraları bu hazinenin aslında Troya II den (Dokuz kentlik dizinin ikincisi) kaldığı anlaşılmıştır. Sonuçta, bu eserler Troya Savaşı ndan bin yıl öncesine aittir. Hazine, İkinci Dünya Savaşı nın sonunda esrarengiz bir biçimde ortadan kaybolmuş ama sonra 1990 larda Moskova da ortaya çıkmıştır.
Son olarak, Troya VI ve Troya VII dönemlerinin sonunda yangın ve yıkılmış taş izleriyle büyük bir olayın izleri vardır. Ancak Troya VI askeri bir güç tarafından değil de, deprem sonucu yıkılmış görünmektedir. Truva VII nin bir savaşta yıkılmış olması olasılığı daha güçlü olduğundan Homeros un Troya sına en yakın olan da budur.
(Solda) Schliemann ın arkeolojik çalışması sona erdikten yüz yıl sonra Hisarlık höyüğünde kazılar devam etmektedir. 1997 de kuzeybatıya dönük Tapınak tan bir görüntü. Schliemann dokuz ayrı yerleşim katmanı bulmuşsa da daha sonraki çalışmalar ara katmanlar da olduğunu ortaya çıkarmıştır. (Sağda) Priamos un hazinesinden altın salçalık. Hazine, İkinci Dünya Savaşı sonunda Berlin den kaybolmuş ve sonra Moskova da bulunmuştur.
TROYA ATI
Homeros, Troya at terbiyeciliğinden sık sık söz eder. At kemikleri ve atlara ilişkin malzeme buluntuları kesin olmamakla birlikte yine Homeros un Troya sına uymaktadır. Troya Atı nı çok kimse bilir. Yunanlılar tahtadan dev bir at yapmışlar ve bunu Athena ya bir armağan olarak Troya kapılarında bırakmışlardır. Yunan ordusu daha sonra Helena nın kaybını kabul etmiş olarak geri çekilmiştir. Troyalılar zaferi kazandıklarına inanarak dev atı kentlerinin içine almışlardı.
Gece karanlığında atın içinde gizlenmiş olan bir Yunan askeri birliği çıkıp şehrin kapılarını dışarıda gizlenmiş olan askerlere açmışlardı. Böyle bir saldırıya hazırlıklı olmayan Troya erkekleri öldürülmüş, kadınlar yakalanıp köle ve odalık olarak satılmak üzere Yunanistan a götürülmüştü. Helena da Yunanlılar tarafından yakalanıp kocasına iade edilmişti.
Homeros un anlattığı bu Troya Atı nın tarihi bir geçerliliği olabilir. Yakındoğu da İÖ 13. yüzyıldan kalma yazılı metinlerde ve resimlerde bir kentin savunmasını yıkmak için at biçimli koçbaşları kullanıldığı belirtilmiştir. Tarihçi Michael Wood, İlyada daki Troya Atı nın da böyle bir "kuşatma makinesinin biçim değiştirmiş bir hatırlanması olabileceğini ileri sürmüştür.
(Solda) İÖ 7. yüzyıl sonlarından kalma Mikonos ta Troya Atı kabartmalı bir amfora. (Sağda) Schliemann ın karısı Sophie, "Priamos un Hazinesi"nden takıları takınmış. Buna benzer fotoğraflar Schliemann ın keşiflerine karşı büyük ilgi uyandırmış ama onun aşırılıklarını ve egosunu da gözler önüne sermişti.
TROYA GERÇEK Mİ, EFSANE Mİ?
Troya Savaşı nın efsane mi, tarih mi, yoksa her ikisi de mi olduğu kesin olarak saptanamaz. İlyada da Tunç Çağı coğrafyasının, politikasının ve maddi kültürünün bazı doğru tanımları bulunmaktadır ve hikâyenin tümünde bir gerçeklik de bulunmaktadır. Ancak Troya Savaşı efsanesinin ayrıntılarının doğrulanıp doğrulanamayacağı konusunda Amerikan klasikçisi Jeremy B. Rutter in sözleri akıldan çıkarılmamalıdır: "Troya Savaşı nın tarihselliğine inanmak ya da inanmamak, sonunda insanın benimsediği görüşe göre bir inanç eylemidir."
Troya Savaşı nın sanata yansımasına bakacak olursak iki önemli yapıt öne çıkar. Biri, Hector Berlioz un, librettosunu Vergilius un Aeneis inden esinlenerek kendisinin yazdığı ve 1855-58 yılları arasında bestelediği (ilk bölümü olan Troyalılar Kartaca da, ilk kez 1863 te Paris te sahnelenmişti) lirik tragedya Troyalılar, öbürü ise ünlü antik çağ oyun yazarı Euripides in alevler içindeki Troya dan bir dizi acıklı tablo sergileyen Troyalılar ıdır.
ALINTIDIR |
Ellerine sağlık 
