ChatCity sohbet arkadaş sitesi ile oyun tavla ve okey oyna, sohbet muhabbet ortamını keşfet. Oyun, okey tavla oyna, kulüp aç ve kendi radyo yayınını yap

Bir avuç Arap entelektüelin nasıl olup da yerel kimliklerin son derece güçlü olduğu ve seçkinlerin Osmanlı düzenini savunduğu Suriye, Lübnan ve Bağdat ta rüşeym halindeki bir proto-milliyetçi hareketi, Şerif Hüseyin ve oğullarının bile kullanmak zorunda kaldıkları ciddî bir pan milliyetçiliğine dönüştürdüklerinin arkasında dün değinmeye çalıştığımız Balkanlar daki benzer siyasetlerin olduğunu belirtmek yanlış olmaz.

Burada önemli olan, marjinal grupların toplum içi siyasete hakim olmalarıdır. Yoksa aşırı milliyetçi gruplar her toplumda vardır ve var olacaktır. Mesele bunların ortadan kaldırılmaları değil, toplumun aslî sözcüleri haline gelmelerinin önlenmesidir. Bu ise ancak uzun vâdeli, içinde yaşanılan gerçekliğin farkında olan, mevcut sorunların varlığını kabul ederek onlara çözüm üreten bir siyaset anlayışıyla mümkün olabilir. Her türlü talebin ayrılıkçılık olarak mahkûm edildiği, siyasetin kimlik tartışması üzerine yoğunlaştığı, sorunların adının, hattâ coğrafî terimlerin kullanımının dahi çatışmaya dönüştüğü bir ortamda (meselâ 1909 yılında Meb usan da "Makedonya" terimini kullanan Serez Meb usu Hristo Delçef Efendi ye, Halil Bey ve diğer İttihadcı meb uslar "Makedonya ta biri yokdur. Yâni bizim meclisimizde Makedonya ta biri olamaz" sözleriyle müdahale ederek bu ifadenin "Vilâyât-ı Selâse" terkibiyle tashih edilmesini talep ediyorlar, söze karışarak ironik bir söylemle "Bundan böyle Arnavudluk, Arabistan, Kürdistan ta biratının isti mâl olunmamasını taleb eden" Zöhrab Efendi ye ise Re is Ahmed Rıza Bey "Size aid birşey değildir. O mesele başkadır" cevabını veriyordu.) siyaset üretemeyen merkez, kimlik siyasetçisi etnik milliyetçilerle çatışıyor ve onların eylemlerine cevap vermeyi ve yasakçılığı siyaset yapmak zannediyordu.

Ayrılıkçılık ve dış destek

Bu milliyetçilerin Düvel-i Muazzama nın kapılarını sıklıkla çaldıkları, onlardan ve bölge ülkelerinden yardım ve himâye gördükleri gerçektir. Bâzı devletlerin, stratejik sâiklerle, Osmanlı ülkesindeki değişik anâsıra destek verdikleri de bilinen bir durumdur. Ama bu nedenle söz konusu milliyetçilikleri ve onların neden olduğu çatışmaları "yabancı komploları"na indirgemek hatalı olur. Siyaset üretemeyen ve taleplere ancak ciddî çatışmalar sonrasında gecikmeli cevap veren merkez de bu alanda ciddî sorumluluk taşımaktadır. Yukarıda kullandığımız misâllerden birine geri dönecek olursak Avusturya-Macaristan, İtalya ve Balkan ülkelerinin Arnavutluk milliyetçiliğini yakından izledikleri, bu hareketin liderlerine maddî destek verdikleri, Karadağ ın Osmanlı sınırını geçerek ülkesinde kamplar kuran Malisör isyancılara kucak açtığı doğrudur. Ama bu bir Arnavut Sorunu nun varlığını (ilginçtir ki vaktinde üretilen siyasetler bunun hiç ortaya çıkmamasını dahi temin edebilirdi) önce kabul etmeyen, sonra da milliyetçilerin eylemlerine misliyle cevap vermekten başka bir siyaset üretemeyen merkezin olup bitenden sorumlu olmadığı anlamına gelmez.

Batı nın Osmanlı ayrılıkçı hareketlerindeki rolüne dönecek olursak, bu konuya yalnız "Öteki ne gösterilen ezelî ve ebedî düşmanlık" ve "stratejik çıkarlar nedeniyle Osmanlı devletini bölme" parametreleri çerçevesinde yaklaşmanın yeterli olmadığını ifade etmek gerekir. Bu alanda ihmal edilmemesi gereken bir diğer belirleyici de dünya düzenindeki değişimin geç kavranılmasıdır. Bunun temel neticesi ise dahilî ile uluslararası arasında gittikçe belirsizleşen sınırlar nedeniyle artan bir dış baskı ile karşılaşılmasıdır. Osmanlı yönetiminin yeni dünya düzeninde kendisiyle bilhassa Hıristiyan teb ası arasındaki çatışmaların eskisi gibi sultan ile re ayası beynindeki dahilî meseleler olarak mütalâa edilemeyeceğini anlaması ancak 1812 Bükreş Anlaşması ve daha sonra Yunan Krallığı nın kurulmasına yol açan gelişmeler sonrasında mümkün olabilmişti. Başka bir ifade ile Osmanlı Devleti yeni düzende her meselesinin uluslararası boyutu olan bir yapı hususiyetini kazandığının farkına oldukça geç varabilmişti.

Bu yeni değerler ve ilişkiler sisteminde Osmanlı merkezileşmesinin te sisini hayâl ettiği örgütlenme ile Avrupa dengesinin farklı Osmanlı anâsırının temsil biçimi taslakları arasındaki farklılık o denli açılmıştı ki "temâmî-i mülkiyet" benzeri kavramlar neredeyse tamamen anlamsız hale gelmişti. Bu devletlerin 1856 sonrasında denge üyelerinin kolektif garantisi altına alınan Osmanlı toprak bütünlüğü çerçevesinde talep ettiği ıslâhat, Osmanlı ricâli tarafından, Keçecizâde Mehmed Fu ad Paşa nın epigramatik ifadesiyle, bir Türkiye Birleşmemiş Devletleri (Etats Désunis de Turquie) yaratma çabası olarak mütalâa olunuyordu. Benzer şekilde Lord Salisbury, 1876 Tersane Konferansı nda Midhat Paşa ya "Sultan II. Mahmud un zamanında vereceği tavizler Yunanistan ı, Türkiye nin ayrılmaz bir parçası olarak muhafaza edebilirdi." dediğinde bu tür tavizlere dayalı bir egemenlik anlayışının fazla anlamlı olmadığı cevabını almıştı. Bu zâviyeden bakıldığında 1856 Paris Anlaşması ile Osmanlı Devleti ne verilen garantilerin hiçbir değeri yoktu.

Osmanlı Devleti ne yönelik bu taleplerin ciddî çifte standartlarla ma lul olduğu doğrudur. Bu talepleri dile getiren devletlerin müstemlekelerinde mahallî ahaliye ya da ülkelerindeki Yahudiler benzeri dinî ya da Ermeni, Fin, Polonyalı gibi millî azınlıklara yönelik baskıcı siyasetlerden geri kalmadıkları da gerçektir. Ancak, son dönem Osmanlı Devleti gibi, bölgesinde ciddî bir güç olmakla birlikte, dünya düzenini belirleyici rol oynayacak kuvvetten yoksun bir yapının, yeni değerler sistemiyle topyekûn bir çatışma içine girmesi mümkün değildi. Realpolitik in Osmanlı ricâline dayattığı bu gerçekle yaşayabilmek ise ancak yeni değerleri, iç ve dış dengeleri ve stratejik ittifakları bağdaştıracak siyasetlerle mümkün olabilirdi, ki bu yapılamamıştı. Bunu gerçekleştiremeyen Osmanlı yönetimi çâreyi tehditlere karşı stratejik ehemmiyet temelli, iç dinamikleri göz ardı eden, tek boyutlu siyaseti benimsemede bulmuştu; ancak bu da sadece geçici rahatlamalar yaratabilmişti.

Osmanlı dağılması ışığında Kürt Sorunu

Günümüzde karşı karşıya bulunulan sorun için tarihten alınabilecek dersler açıktır. Pek tabiî bu alanda mukayese yapılırken, çokuluslu bir yapı olan Osmanlı Devleti nin ayrılıkçı milliyetçilik alanında siyaset üretiminde gösterebilmesi mümkün olan elâstikiyetin, kendini katı ulus-devlet parametreleriyle tanımlayan Türkiye Cumhuriyeti nde var olamayacağını belirtmek gereklidir. Osmanlı tarihi bu alanda bize bir laboratuvar hizmeti görebilir; ancak Türkiye nin bu alandaki manevra alanı çok daha dardır ve bu da siyaset üretiminde fazlasıyla yaratıcı olunmasını gerektirmektedir.

Osmanlı Devleti nin çeşitli meseleleri uzun süre kabul etmemesi gibi Türkiye de öncelikle bir Kürt Sorunu nun varlığını görmezlikten gelmiş, bunun dile getirilmesi dahi bir çeşit ayrılıkçılık olarak mütalâa olunmuştur. Dahası, bu alanda Sovyetler Birliği nde biyolojinin diyalektik materyalizme uydurulması yoluyla yaratılan "Marxist Biyoloji" gibi devlet ideolojisiyle uyum gösteren ama gerçekle alâkası olmayan bir kuram yaratılmıştır. Bu tür kuramların yaratılması ve bunların topluma propaganda yoluyla telkini şüphesiz meseleleri kâğıt üzerinde halletme rahatlığı sağlamaktadır. Ama bu tür kuramların en büyük sakıncası bir süre sonra onlara inanılması ve ortada bir sorun olduğunu söyleyenlerin gerçekte kötü niyetli olduklarının düşünülmesine neden olmalarıdır. Sorunun bu şekilde reddi, bu konuda siyaset üretimi yerine onu ortadan kaldıracağı varsayılan kuram yaratılması, Kürdistan dergisinin 1898 yılında Kahire de yayınlanması tarihine kadar geri götürülmesi mümkün Kürt proto-milliyetçiliğinin doğuşundan itibaren genellikle azınlıkta kalan ayrılıkçı yaklaşımın Kürt asıllı vatandaşlarımız arasında kabul görmesine neden olmuştur. Süreç içerisinde gitgide uzlaşmaz bir karakter kazanan bu milliyetçilik, merkezin siyaset yerine yasakçılık ve eylemlerine cevap üretmesiyle Kürtlerin sözcüsü olma alanında diğer toplumsal aktörlerin önüne geçmiştir. Merkezce oldukça gecikmeli olarak sahneye konan yeni siyasetler ise, tıpkı Osmanlı Ermeni ve Arnavut siyasetleri gibi, tatmin edici bulunmamıştır. 1930 larda ya da 1950 de merkezle ilişkilerde büyük rahatlama yaratabilecek Kürtçe radyo programları, dilin kullanımında, kültürün yaşanmasında serbestlik benzeri siyasetler yirmi birinci asır başında istenilen etkiyi yaratmamıştır. Tarih bize bir laboratuvar olarak hizmet edecekse yapılması gereken, yasakçılık ve eylemlere cevap vererek siyaset yapma, daha doğrusu yapmama, yerine bunlardan bağımsız, günün gerçekleri ve değerleriyle uyumlu ve toplumsal hassasiyetleri göz önüne alan siyasetler üretilmesidir. Türkiye bu konuda bağımsız bir siyaset plânlamalı ve süreç içerisinde ne türlü eylemlerle karşılaşırsa karşılaşsın bunu sebat ve cesaretle uygulamalıdır. Unutulmamalıdır ki, Türkiye de her zaman ayrılıkçılığı savunan Kürt milliyetçileri olacaktır. Türkiye nin Kürt siyasetinin yasakçılık ve bunların eylem ve söylemlerine cevap biçiminde belirlenmesinden büyük bir hata düşünülemez. Daşnaktsutyun eylemlerine endeksli Ermeni, Başkimi Komitesi nin söylemine paralel biçimde gelişen Osmanlı Ermeni ve Arnavut siyasetlerinin nasıl neticeler verdiği ortadadır.

Dış güçlere gelince, bu alanda yapılması gereken, tüm dünyayı bu konuda düşmanımız ve bizi parçalama amacını güden bir blok olarak görmek yerine, bilhassa Doğu Avrupa da sosyalist rejimlerin çöküşü ve Avrupa Birliği nin genişlemesi sonrasında ortaya çıkan yeni dünya düzenini, bunun değerlerini anlamak ve bunları içselleştirerek kendi siyasetlerimizle uyumlu hale getirmektir. Türkiye bölgesel bir güç olmakla birlikte, bâzı grupların, meselâ ulusalcı hareketin, iddia ettiğinin tersine yeni dünya düzenini, onun değerlerini bütünüyle reddedebilecek bir ülke değildir; ayrıca Türkiye nin kendisine seçtiği hedefler açısından bu tür bir siyaset son derece anlamsızdır. Bu alanda sadece stratejik kartları kullanarak siyaset yapmanın geçici rahatlık sağlamaktan başka bir netice sağlamayacağı da göz ardı edilmemelidir. Unutulmamalıdır ki, Hersek isyânı ile başlayan ve Bulgaristan olaylarıyla tırmanan 1875-76 Balkan buhranında, stratejik nedenlerle Osmanlı toprak bütünlüğünün muhafazasını temel dış siyaset yapım ilkelerinden birisi haline getirmiş olan, 1853 te bu alanda savaşı göze alan Britanya İmparatorluğu da, Osmanlı Devleti ni "ya ıslâhat ya Rusya ile harp" seçenekleriyle karşı karşıya bırakmıştı.

Profesör İnalcık ın meselenin tarihî boyutunun göz önüne alınması konusundaki ikazları yerindedir. Nâçiz kanaatimce bu boyuta bakılarak saygıdeğer tarihçinin dile getirdiği "hain ayrılıkçılar-dış teşvik, destek-parçalanma" sistematiğinden farklı bir çerçeve üretmek mümkündür. Bu tür edilgen, mağduriyet temelli, ihanet ve sonu gelmeyecek düşmanlık parametreleriyle belirlenen bir sistematiğin oluşmasını önlemek, bu yapılamamış ise bu sarmalı kırmak için, geç de olsa, siyaset üretimi gerekmektedir. Yazımızda değindiğimiz gibi karşı karşıya olduğumuz mesele Türkiye nin en ciddî sorunudur ve bu alanda zaman inanılmaz derecede önemlidir. Siyaset üretmeden, yasakçılık ve eylemlere cevap verilerek geçirilen her günün sorunun hallini daha zor ve çetrefil hale getirdiğini belirtmek ise herhalde gereksizdir.

Kaynak: Zaman